W pierwszej połowie sierpnia 1920 roku mieszkańcy Łodzi gromadzili się na Placu Wolności, modląc się żarliwie o ocalenie Ojczyzny przed bolszewicką nawałą. Podczas jednego z tych błagalnych nabożeństw łodzianie ślubowali: jeśli Bóg da zwycięstwo zbudujemy kościół-votum.
Na przedpolu Warszawy, młodych żołnierzy prowadził wtedy do boju, z krzyżem w ręku, ksiądz Ignacy Skorupka, który wcześniej był prefektem w łódzkich szkołach.
Bóg dał zwycięstwo, a łodzianie dotrzymali słowa i jako wotum dziękczynne za uratowanie niepodległości Polski wznieśli kościół Matki Boskiej Zwycięskiej. 1 lipca 1926 roku pierwszy łódzki ordynariusz, bp Wincenty Tymieniecki erygował parafię pod wezwaniem Matki Boskiej Zwycięskiej, a 15 sierpnia 1926 r., w uroczystość Wniebowzięcia NMP i jednocześnie szóstą rocznicę Bitwy Warszawskiej, poświęcono kamień węgielny pod budowę świątyni. Pierwszym proboszczem parafii i budowniczym kościoła był ks. Dominik Kaczyński.
Budowa świątyni – trzynawowej bazyliki wg projektu architekta Józefa Kabana - została ukończona tuż przed II wojną światową; 2 października 1938 roku bp Włodzimierz Jasiński konsekrował nową świątynię. Sąsiadująca z nią wieża powstała już po wojnie, w 1950 r.
W absydzie prezbiterium umieszczono piękną dwuczęściową płaskorzeźbę w drzewie lipowym MB Zwycięskiej artysty Ludomira Śledzińskiego. Jej górna część przedstawia Maryję z Dzieciątkiem na ręku, depczącą głowę węża, natomiast część dolna nawiązuje do wydarzenia na polu bitwy pod Ossowem i przedstawia ks. Ignacego Skorupkę z krzyżem w uniesionej w górę dłoni, na czele oddziału żołnierzy. Górna część płaskorzeźby jest oddzielona od dolnej wstęgą z napisem:Dzięki Ci, Matko, za Cud nad Wisłą.
Po wybuchu drugiej wojny światowej Niemcy zamknęli i zdewastowali kościół, w którym urządzili zakład produkcyjny odzieży wojskowej. Proboszcz, budowniczy świątyni, prałat Dominik Kaczyński, wraz z dwoma księżmi wikariuszami zostali aresztowani, wywiezieni do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie zostali zamordowani. Po wojnie, stopniowo, dużym nakładem środków i pracy przywrócono świątyni jej właściwy wygląd i funkcję liturgiczną. Uroczystość odpustowa parafii jest obchodzona 15 sierpnia, w święto Wniebowzięcia NMP i w rocznicę Bitwy Warszawskiej.
W latach 90. przed kościołem zbudowano pomnik poświęcony polskim oficerom zamordowanym w Katyniu przez NKWD, ofiarom zemsty Stalina za klęskę armii bolszewickiej w 1920 roku pod Warszawą. Fundatorem pomnika jest łódzki oddział Stowarzyszenia Rodzina Katyńska.
Ksiądz Ignacy Skorupka, warszawiak z robotniczej Woli, mieszkał w Łodzi krótko, bo tylko jeden rok. Od września 1918 r. pracował jako wikariusz w parafii Przemienienia Pańskiego i jako katecheta w jednej z łódzkich szkół. Był również założycielem i prezesem Towarzystwa "Oświata", działającego na rzecz rozwoju szkolnictwa polskiego w Łodzi. Dał się poznać jako gorliwy kapłan i świetny kaznodzieja, mający dobry kontakt z wiernymi. Pamięć o nim była wśród łodzian silna i dlatego pierwszy w Polsce pomnik ks. Ignacego Skorupki został wzniesiony przed łódzką katedrą już w dziesiątą rocznicę jego śmierci, 14 sierpnia 1930 r. Po wybuchu wojny, pomnik ukryto w podziemiach katedry, z obawy przed zniszczeniem przez okupanta niemieckiego. Na swoje miejsce pomnik wrócił dopiero po 1989 roku. W ten sposób została przywrócona łodzianom pamięć o bohaterskim kapłanie, symbolu Bitwy Warszawskiej.
Łodzianie upamiętnili także ks. Skorupkę nazywając jego imieniem ulicę w sąsiedztwie łódzkiej katedry oraz szkołę, w której pracował jako katecheta.
Ksiądz Skorupka zginął pod Ossowem koło Radzymina 14 sierpnia, trafiony kulą ekrazytową wprost w czoło. Takie pociski karabinowe były już w czasie pierwszej wojny światowej zakazane na mocy międzynarodowej konwencji, której bolszewicy nie przestrzegali. Śmierć musiała nastąpić natychmiast. Po bitwie odnaleziono ciało księdza pokłute bagnetami - musiał być rozpoznany jako duchowny, miał stułę na szyi i w dalszym ciągu trzymał krzyż w ręku – i przewiezione do Warszawy, gdzie 17 sierpnia na cmentarzu Powązkowskim odbył się pogrzeb, będący wielką patriotyczną manifestacją. Ks. Ignacy Skorupka został pośmiertnie odznaczony Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari,
Inna wersja mówi, że ksiądz zginął, udzielając ostatniego namaszczenia młodemu, poważnie rannemu żołnierzowi.
Jednak oficjalny komunikat Sztabu Generalnego WP z 16 sierpnia stwierdzał, że zginął on w pierwszej linii walki. Komunikat opisuje bohaterską śmierć ks. kapelana Ignacego Skorupki [...], który w stule i z krzyżem w ręku przodował atakującym oddziałom. Właśnie taką scenę przedstawia płaskorzeźba znajdująca się w ołtarzu głównym łódzkiego kościoła Matki Boskiej Zwycięskiej.
Drugim wielkim bohaterem Bitwy Warszawskiej jest Stefan Pogonowski, porucznik piechoty Wojska Polskiego.
Urodził się 12 lutego 1895 roku w Domaniewie, w rodzinie ziemiańskiej. Po ukończeniu w 1914 r. wstąpił do szkoły junkrów w Wilnie, którą ukończył z trzecią lokatą 31 stycznia 1915 r. i został mianowany chorążym. Następnie służył w armii rosyjskiej. Od stycznia 1918 roku w I Korpusie Polskim w Rosji, a od września tego roku w 4 Dywizji Strzelców Polskich gen. Żeligowskiego. Od lipca 1919 roku był dowódcą pierwszego batalionu w 28. Pułku Strzelców Kaniowskich.
W nocy z 14 na 16 sierpnia, o godzinie pierwszej, batalion por. Stefana Pogonowskiego zaatakował wieś Wólka Radzymińska, znajdującą się na tyłach pułków 27 dywizji sowieckiej, zmierzających na Izabelin i Jabłonną. Było to uderzenie w newralgiczny punkt sztabu wojsk sowieckich – zniszczona została sowiecka radiostacja sztabowa, a przez to zostały zerwane połączenia między grupami wojsk sowieckich.
Gen. L. Żeligowski przypisuje natarciu kapitana Pogonowskiego doniosłe znaczenie. Rosjanie widzieli ze swoich pozycji ognie i światła Warszawy. Droga do stolicy wydawała się być otwarta. Oto fragment wspomnień generała Żeligowskiego:
W tej chwili słaby batalion nie czekając godziny ogólnego natarcia, atakował punkt, który – jak się później okazało – stanowił najczulsze miejsce armii rosyjskiej, centrum głównej arterii nieprzyjacielskiego ruchu naprzód.
Według mego przekonania – w tym miejscu odwróciła się karta wojny, nastąpił przełom psychiczny u nas i u Rosjan. Od chwili tego natarcia rozpoczęły odwrót trzy zwycięsko i niepowstrzymanie dotąd idące brygady, a także 21. dywizja ze Słupna, odwrotem swym stwarzając chaos i zamieszanie. Pogonowski, wiedziony nadzwyczajnym instynktem, rozpoczął zwycięstwo 10. dywizji i 1.armii na przyczółku warszawskim… i zginął.
Za męstwo i odwagę okazane na polu bitwy Stefan Pogonowski został pośmiertnie awansowany do stopnia kapitana i odznaczony Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari. Jego grób znajduje się w Łodzi, na Starym Cmentarzu przy ul. Ogrodowej. Nad grobem umieszczony został piękny pomnik, przedstawiający rycerza w husarskiej zbroi, będący dziełem znanego łódzkiego rzeźbiarza, Wacława Konopki, ufundowany przez społeczeństwo Łodzi. Na pomniku artysta umieścił napis: Największemu z rycerzy poległych w obronie ojczyzny przed nawałnicą bolszewicką w 1920 roku.
Po 1989 r. jedną z ulic w dzielnicy Polesie nazwano imieniem Stefana Pogonowskiego, W 2002 roku powstał pierwszy dokumentalny film poświęcony bohaterowi: "Stefan Pogonowski" (reżyser Andrzej B. Czulda).
Literatura
1. Wiesław Kwaśniewski, To było zwycięstwo, nie cud, http://prawica.net/opinie/13113
2. Kościół Matki Boskiej Zwycięskiej, http://www.mbz.lodz.pl/
3. Antoni Jackowski, Ksiądz Ignacy Jan Skorupka, kapłan, bohater, męczennik, Niedziela nr 33/2005, http://www.niedziela.pl/artykul/77469/nd/Ks-Ignacy-Jan-Skorupka-kaplan-bohater
4. http://www.bitwawarszawska.pl/index.php?cmd=zawartosc&opt=pokaz&id=76
5. http://www.cmentarz-stary.w-lodzi.info/grob-stefana-pogonowskiego/
6. http://pl.wikipedia.org/wiki/Stefan_Pogonowski
